Термическая эволюция фосфатов и сульфатов с антиперовскитовым типом структуры (тепловое расширение, фазовые переходы)
- Авторы: Авдонцева М.С.1, Золотарев А.А.1, Кржижановская М.Г.1, Кривовичев С.В.1,2
-
Учреждения:
- Санкт-Петербургский государственный университет
- Кольский научный центр РАН
- Выпуск: Том 70, № 2 (2025)
- Страницы: 323-335
- Раздел: ОБЗОРЫ
- URL: https://journals.eco-vector.com/0023-4761/article/view/682967
- DOI: https://doi.org/10.31857/S0023476125020075
- EDN: https://elibrary.ru/BYOBEM
- ID: 682967
Цитировать
Аннотация
Описано термическое поведение природных и синтетических фосфатов и сульфатов с антиперовскитовым типом структуры, в которой в качестве основной структурной единицы выделяется анион-центрированный октаэдр. Приведены примеры термического поведения антиперовскитов: с классическим и гексагональным трехмерным (3D) каркасом (K3SO4F, Rb3SO4F, синтетический аналог когаркоита Na3SO4F, галеит Na15(SO4)5ClF4, шайрерит Na21(SO4)7ClF6); с одномерными (1D) цепочками связанных вершинами и гранями октаэдров (накафит Na2CaPO4F и его синтетический диморф, синтетический аналог мораскоита Na2MgPO4F, нефедовит Na5Ca4(PO4)4F); с кластерами в виде тримеров анион-центрированных октаэдров (синтетический аналог арктита (Na5Ca)Ca6Ba(PO4)6F3). Согласно полученным данным выведены определенные общие закономерности термического расширения в зависимости от структурной топологии и степени термической устойчивости антиперовскитов.
Полный текст

Об авторах
М. С. Авдонцева
Санкт-Петербургский государственный университет
Автор, ответственный за переписку.
Email: m.avdontceva@spbu.ru
Россия, Санкт-Петербург
А. А. Золотарев
Санкт-Петербургский государственный университет
Email: m.avdontceva@spbu.ru
Россия, Санкт-Петербург
М. Г. Кржижановская
Санкт-Петербургский государственный университет
Email: m.avdontceva@spbu.ru
Россия, Санкт-Петербург
С. В. Кривовичев
Санкт-Петербургский государственный университет; Кольский научный центр РАН
Email: m.avdontceva@spbu.ru
Россия, Санкт-Петербург; Апатиты
Список литературы
- Sabrowsky A.A., Sitta S., Hippler K. et al. // Acta Cryst. C. 1990. V. 46. P. 736. https://doi.org/10.1107/S010827018900990X
- Krivovichev S.V. // Coord. Chem. Rev. 2024. V. 498. P. 215484. https://doi.org/10.1016/j.ccr.2023.215484
- Hidden W.E., Mackintosh J.B. // Am. J. Sci. 1888. V. 36. P. 463.
- Pabst A. // Z. Kristallogr. 1934. B. 89. S. 514. https://doi.org/10.1524/zkri.1934.89.1.514
- Krivovichev S.V. // Z. Kristallogr. 2008. V. 223. P. 109. https://doi.org/10.1524/zkri.2008.0008
- Karwowski Ł., Kusz J., Muszyński A. et al. // Mineral. Mag. 2015. V. 79 (2). P. 387. https://doi.org/10.1180/minmag.2015.079.2.16
- Pekov I.V., Zubkova N.V., Agakhanov A.A. et al. // Mineral. Mag. 2023. V. 87 (6). P. 839. https://doi.org/10.1180/mgm.2023.50
- Avdontceva M.S., Shablinskii A.P., Krzhizhanovskaya M.G. et al. // Phys. Chem. Miner. 2024. V. 51 (2). 13. https://doi.org/10.1007/s00269-024-01276-7
- Avdontceva M.S., Krivovichev S.V., Yakovenchuk V.N. // Minerals. 2021. V. 11 (2). P. 186. https://doi.org/10.3390/min11020186
- Khomyakov A.P., Bykova A.V., Kurova T.A. // Int. Geol. Rev. 1983. V. 25 (6). P. 739. https://doi.org/10.1080/00206818309466761
- Sokolova E.V., Yamnova N.A., Egorov-Tismenko Y.K. et al. // Sov. Phys. Dokl. 1984. V. 29. P. 5.
- Galuskin E.V., Krüger B., Galuskina I.O. et al. // Minerals. 2018. V. 8 (3). P. 109. https://doi.org/10.3390/min8030109
- Galuskina I.O., Gfeller F., Galuskin E. et al. // Mineral. Mag. 2019. V. 83 (1). P. 81. https://doi.org/10.1180/minmag.2017.081.095
- Galuskin E.V., Gfeller F., Armbruster T. et al. // Mineral. Mag. 2015. V. 79 (5). P. 1061. https://doi.org/10.1180/minmag.2015.079.5.03
- Galuskin E.V., Cametti G., Galuskina I.O. et al. // Mineral. Mag. 2024. CNMNC Newsletter 79. Eur. J. Mineral. 36. https://doi.org/10.5194/ejm-36-525-2024
- Galuskin E.V., Gfeller F., Galuskina I.O. et al. // Mineral. Mag. 2015. V. 79 (5). P. 1073. https://doi.org/10.1180/minmag.2015.079.5.04
- Galuskin E.V., Gfeller F., Galuskina I.O. et al. // Mineral. Mag. 2017. V. 81 (3). P. 499. https://doi.org/10.1180/minmag.2016.080.105
- Galuskin E.V., Krüger B., Galuskina I.O. et al. // Am. Mineral. 2018. V. 103 (10). P. 1699. https://doi.org/10.2138/am-2018-6493
- Krüger B., Krüger H., Galuskin E.V. et al. // Acta Cryst. B. 2018. V. 74 (6). P. 492. https://doi.org/10.1107/s2052520618012271
- Galuskin E.V., Galuskina I.O., Krüger H. et al. // Can. Mineral. 2021. V. 59 (1). P. 191. https://doi.org/10.3749/canmin.2000035
- Xia W., Zhao Y., Zhao F. et al. // Chem. Rev. 2022. V. 122 (3). P. 3763. https://doi.org/10.1021/acs.chemrev.1c00594
- Rasaki S.A., Chen Z., Thomas T. et al. // Mater. Res. Bull. 2021. V. 133. 111014. https://doi.org/10.1016/j.materresbull.2020.111014
- Hoffmann N., Cerqueira T.F.T., Schmidt J. et al. // Npj. Comput Mater. 2022. V. 8. P. 150. https://doi.org/10.1038/s41524-022-00817-4
- Iyo A., Hase I., Fujiihisa H. et al. // Inorg. Chem. 2021. V. 60 (23). P. 18017. https://doi.org/10.1021/acs.inorgchem.1c02604
- Zang B., Liu X., Kan X. et al. // Mater. Today Commun. 2023. V. 34. 105063. https://doi.org/10.1016/j.mtcomm.2022.105063
- Kiecana A., Schaefers W., Thijs et al. // J. Magn. Magn. Mater. 2023. V. 577. 170782. https://doi.org/10.1016/j.jmmm.2023.170782
- Wang B.S., Tong Y.P., Sun L.J. et al. // Appl. Phys. Lett. 2009. V. 95. 222509. https://doi.org/10.1063/1.3268786
- Li C.C., Wang B.S., Lin S. et al. // J. Magn. Magn. Mater. 2021. V. 323 (17). P. 2223. https://doi.org/10.1016/j.jmmm.2011.03.038
- Sullivan E., Avdeev M., Blom D.A. et al. // J. Solid State Chem. 2015. V. 230. P. 279. https://doi.org/10.1016/j.jssc.2015.07.018
- Zhao S., Liao S., Qiu Z. et al. // Ceram. Int. 2023. V. 49 (7). P. 11285. https://doi.org/10.1016/j.ceramint.2022.11.327
- Li M., Zhang X., Xiong Z. et al. // Angew. Chem. Int. Ed. 2022. V. 61 (42). E202211151. https://doi.org/10.1002/anie.202211151
- Takenaka K., Asano M., Misawa H. et al. // Appl. Phys. Lett. V. 92. Р. 011927. https://doi.org/10.1063/1.2831715
- Tan S., Gao C., Wang C. et al. // Dalton Trans. 2020. V. 49. P. 10407. https://doi.org/10.1039/D0DT02221G
- Хомяков А.П., Нечелюстов Г.Н., Дорохова Г.И. // Зап. Рос. минерал. о-ва. 1983. Т. 112. № 4. С. 479.
- Когарко Л.Н. // Докл. АН СССР. 1961. Т. 139. № 2. С. 435.
- Хомяков А.П., Казакова М.Е., Пущаровский Д.Ю. // Зап. Рос. минерал. о-ва. 1980. Т. 109. № 1. С. 50.
- Хомяков А.П., Нечелюстов Г.Н., Соколова Е.А. и др. // Зап. Рос. минерал. о-ва. 1992. Т. 121. № 1. С. 105.
- Хомяков А.П., Курова Т.А., Чистякова Н. // Зап. Рос. минерал. о-ва. 1983. Т. 112. С. 456.
- Pabst A., Sawyer D.L., Switzer G. // Am. Mineral. 1955. V. 66. P. 1658.
- Foshag W.F. // Am. Mineral. 1931. V. 16. P. 133.
- Avdontceva M.S., Krzhizhanovskaya M.G., Krivovichev S.V. et al. // J. Solid State Chem. 2023. V. 319. 123779. https://doi.org/10.1016/j.jssc.2022.123779
- Авдонцева М.С., Золотарев А.А., Кривовичев С.В. // Физика и химия стекла. Т. 50. № 2. С. 214. https://doi.org/10.31857/S0132665124020098
- Bolling S.D., Reynolds J.G., Ely T.M. et al. // J. Radioanal. Nucl. Chem. 2019. V. 323. P. 329. https://doi.org/10.1007/s10967-019-06924-9
- Avdontceva M.S., Zolotarev A.A., Krivovichev S.V. // J. Solid State Chem. 2015. V. 231. P. 42. https://doi.org/10.1016/j.jssc.2015.07.033
- Skakle J.M.S., Fletcher J.G., West A.R. // J. Chem Soc. Dalton Trans. 1996. V. 12. P. 2497. https://doi.org/10.1039/DT9960002497
- Downs R.T. // Rev. Mineral. Geochem. 2000. V. 41. P. 61. https://doi.org/10.2138/rmg.2000.41.3
- Sheldrick G.M. // Acta Cryst. C. 2015. V. 71. P. 3. https://doi.org/10.1107/S2053229614024218
- Dolomanov O.V., Bourhis L.J., Gildea R.J. et al. // Appl. Cryst. 2009. V. 42. P. 339. http://dx.doi.org/10.1107/S0021889808042726
- Бубнова Р.С., Фирсова В.А., Филатов С.К. // Физика и химия стекла. 2013. Т. 39. № 3. С. 347.
- Momma K., Izumi F. // Appl. Cryst. 2011. V. 44. P. 1272. http://dx.doi.org/10.1107/S0021889811038970
- Glazer A.M. // Acta Cryst. B. 1972. V. 28. P. 3384. https://doi.org/10.1107/S0567740872007976
- Avdontceva M.S., Zolotarev A.A., Shablinskii A.P. et al. // Symmetry. 2023. V. 15 (10). P. 1871. https://doi.org/10.3390/sym15101871
- Albrecht R., Menning H., Doert T. et al. // Acta Cryst. E. 2020. V. 76 (10). P. 1638. https://doi.org/10.1107/S2056989020012359
- Avdontceva M.S., Krzhizhanovskaya M.G., Krivovichev S.V. et al. // Phys. Chem. Miner. 2015. V. 42. P. 671. https://doi.org/10.1007/s00269-015-0753-x
- Krivovichev S.V., Yakovenchuk V.N., Ivanyuk G.Yu. et al. // Can. Mineral. 2007. V. 45 (4). P. 915. https://doi.org/10.2113/gscanmin.45.4.915
- Sokolova E., Kabalov Yu.K., Ferraris G. et al. // Can. Mineral. 1999. V. 37 (1). P. 83.
- Nuss J., Mühle K., Hayama V. et al. // Acta Cryst. B. 2015. V. 71. P. 300. https://doi.org/10.1107/S2052520615006150
- Krivovichev S.V. // Mineral. Mag. 2013. V. 77. P. 275. https://doi.org/10.1180/minmag.2013.077.3.05
- Krivovichev S.V. // Angew. Chem. Int. Ed. 2014. V. 53. P. 654. https://doi.org/10.1002/anie.201304374
- Krivovichev S.V., Krivovichev V.G., Hazen R.M. et al. // Mineral. Mag. 2022. V. 86. P. 183. https://doi.org/10.1180/mgm.2022.23
- Филатов С.К. // Кристаллография. 2011. Т. 56. С. 1019.
Дополнительные файлы

Примечание
К 100-летию кафедры кристаллографии Санкт-Петербургского государственного университета